پدیده شفق قطبی 

نورهای شمالی یا شفق‌های قطبی، به نمایش رنگارنگ و چشم‌نواز نور در آسمان شب نیمکره‌ی شمالی گفته می‌شوند. البته شفق‌های نیم‌کره‌ی جنوبی با عنوان نورهای جنوبی شناخته می‌شوند. نورهای شمالی و جنوبی هر دو نورهای قطبی یا شفق‌های قطبی هستند؛ زیرا در نزدیکی قطب‌های مغناطیسی زمین ظاهر می‌شوند.

شفق قطبی (به انگلیسی Aurora)، همان پدیده‌ای است که قبایل سرپوخست کانادایی اصطلاح «رقص ارواح» را برای توصیف آن استفاده می‌کنند. شفق قطبی یکی از عجایب هفتگانه طبیعی جهان و از پدیده‌های جوی کره زمین محسوب می‌شود. این پدیده شگفت‌انگیز در آسمان نورهای متحرک و زیبایی به رنگ‌های سبز، زرد، بنفش، قرمز و آبی می‌سازد.

این پدیده معمولاً در عرض‌های نزدیک به قطب های زمین بر اثر برخورد ذرات باردارِ بادِ خورشیدی و یونیزه شدن مولکول‌های موجود در یونوسفر زمین به وجود می‌آید.

پدیده شفق قطبی به نور شمالی (Northern Light) در مناطق شمالی زمین و نور جنوبی (Southern Light) در مناطق جنوبی نیز مشهور است که در نزدیکی هر دو قطب‌  شمال و جنوب زمین رخ می‌دهد.

در لحظه‌های مشخصی، خورشید ذرات باردار را از قسمت تاج یا جو فوقانی خود دفع می‌کند و باعث شکل‌گیری بادهای خورشیدی می‌شود. بادهای خورشیدی با یونوسفر یا جو فوقانی زمین برخورد می‌کنند و این برخوردها باعث ایجاد جرقه‌های کوچکی می‌شوند که آسمان را با نور رنگی پر می‌کنند. با شکل‌گیری متوالی میلیاردها جرقه، اصطلاحاً شفق‌ها در آسمان حرکت می‌کنند یا می‌رقصند. به این پدیده در نیم‌کره‌ی شمالی، نور شمالی (aurora borealis) گفته می‌شود در حالی که در نیمکره‌ی جنوبی، به نور جنوبی یا aurora australis معروف است.

ذرات باردار خورشیدی توسط میدان مغناطیسی زمین به سمت قطب‌ها هدایت می‌شوند و با جو زمین برخورد می‌کنند. شکل میدان مغناطیسی زمین باعث ایجاد دو بیضی شفقی بالای قطب‌های مغناطیسی شمال و جنوب می‌شود.

چرا در شفق قطبی رنگ‌های مختلف می‌بینیم؟

رنگ های پدیدار شده به مکان جغرافیایی بستگی ندارند؛ کاملاً تصادفی است و به فعالیت شفق در نقاط مختلف جهان بستگی دارد. رایج‌ترین رنگ شفق های قطبی، سایه‌های سبز رنگ است. بسته به اینکه چه عناصری در چه ارتفاعی و با چه سرعتی با میدان مغناطیسی زمین در تعامل هستند، رنگ‌های مختلف شروع به ظاهر شدن می‌کنند. اگر ذرات برانگیخته اکسیژن باشند، معمولاً نور سبز یا زرد می‌بینیم؛ اگر ذرات اکسیژن در ارتفاعات بسیار بالا باشند، نور قرمزی در بالای شفق قطبی ساطع می‌شود. اگر ذرات نیتروژن باشند، به احتمال زیاد نور مایل به آبی خواهیم دید. رنگ‌های بنفش، سفید و آبی اغلب در تاج‌ها (نورهایی که به سمت شما می‌آیند) دیده می‌شوند، اما در کل رنگ سبز رایج‌ترین آنهاست.

شفق قطبی در کدام کشور رخ می دهد؟

شفق قطبی همانطور که اشاره شد، معمولاً در نواحی نزدیک به قطب‌های شمال و جنوب زمین رخ می‌دهد. اما در کدام کشور است و در کدام کشورها می‌توان شفق قطبی را دید؟

1. روسیه: به ویژه در منطقه مورمانسک
2. نروژ: به ویژه در منطقه‌های شمالی مانند جزایر لوفوتن و تروومسو.
3. سوئد: به ویژه در نواحی شمالی مانند ابیسکو.
4. فنلاند: به ویژه در منطقه‌های شمالی نظیر لاپلند.
5. ایسلند: به عنوان یک مقصد محبوب برای دیدن شفق‌های قطبی.
6. کانادا: به ویژه در نواحی شمالی و مناطق یخ‌زده مانند یلوکنیف و مناطق نوناووت.
7. آلاسکا (ایالات متحده): مناطق شمالی و دورافتاده این ایالت.

شفق قطبی معمولاً در طول زمستان و در شب‌های صاف و تاریک و در زمان‌هایی که فعالیت خورشیدی زیاد است، بیشتر دیده می‌شود.

(شفق قطبی در ایسلند)

(شفق قطبی در فنلاند)

آیا شفق قطبی خطرناک است؟

شفق قطبی به تنهایی خطرناک نیست و خود به خود تهدیدی برای انسان‌ها ایجاد نمی‌کند. با این حال، فعالیت‌های خورشیدی می‌توانند بر روی فناوری‌هایی که به ما خدمت می‌کنند، تأثیر بگذارند. براساس داده‌ها ناسا و سازمان ملی اقیانوس‌شناسی و جوی (NOAA)، در زمان‌هایی که فعالیت‌های خورشیدی (مانند طوفان‌های خورشیدی) شدید باشد، ممکن است این اختلالات ایجاد شود:

1. اختلال در شبکه‌های برق: طوفان‌های خورشیدی می‌توانند ولتاژ نامتعادل در شبکه‌های برق ایجاد کنند و منجر به خاموشی‌ها شوند.
2. اختلال در ارتباطات رادیویی و ناوبری: این فعالیت‌ها می‌توانند بر روی سیگنال‌های رادیویی و سیستم‌های GPS تأثیر بگذارند.

به طور کلی، خطرات مرتبط با شفق قطبی بیشتر به تأثیرات غیرمستقیم ناشی از فعالیت خورشیدی بازمی‌گردد و برای افرادی که در مناطق مشاهده شفق قطبی حضور دارند، این پدیده خطرناک نیست.

بهترین زمان برای دیدن شفق قطبی

بهترین فصل برای دیدن شفق قطبی، پاییز و زمستان است. از آنجایی که در این فصل‌ها هوا زودتر تاریک می‌شود و شب‌های طولانی‌ای در انتظارمان است، فرصت بیشتری هم برای دیدن شفق قطبی دارید. البته باید حواستان باشد که به شهرهای کوچک یا مناطقی بروید که آلودگی نوری کمی دارند یا کاملاً تاریک هستند؛ چون زیباترین شفق قطبی را در تاریکی مطلق می‌توانید به‌خوبی ببینید

زمستان: فصل طلایی برای دیدن شفق قطبی

یکی از مهم‌ترین عواملی که برای دیدن شفق قطبی باید در نظر بگیرید، زمان سفر است. زمستان بهترین فصل برای مشاهده این پدیده است، زیرا شب‌ها طولانی‌تر و تاریک‌تر هستند و این تاریکی کمک می‌کند تا شفق قطبی به‌خوبی دیده شود. ماه‌های دسامبر تا مارس معمولاً زمان مناسبی برای دیدن شفق قطبی در مناطق قطبی هستند.

بهار و پاییز: شگفتی‌های میان‌فصل

هرچند که زمستان بهترین فصل برای دیدن شفق قطبی است، اما بهار و پاییز نیز فرصت‌های خوبی برای مشاهده این پدیده دارند. ماه‌های سپتامبر و مارس به‌دلیل تعادل خاصی که بین طوفان‌های خورشیدی و جو زمین وجود دارد، می‌توانند نمایش‌های خیره‌کننده‌ای از شفق قطبی را به نمایش بگذارند

حقایق جالبی که باید درباره شفق قطبی بدانید

اکنون که اطلاعات کافی دربارۀ شفق‌های قطبی به دست آوردید، بهتر است با حقایق جالب دربارۀ این پدیده منحصربه‌فرد و استثنایی آشنا شوید.

• تماشای شفق غیرقابل‌پیش‌بینی است و در 80 درصد مواقع ممکن است موفق به تماشای آن شوید.
• شفق‌های قطبی صدا دارند.
• شفق شمالی در رنگ‌های مختلف دیده می‌شود.
• شفق‌های شمالی از بین نمی‌روند؛ اما مشاهده آن‌ها در چند سال آینده دشوارتر می‌شود.
• شفق‌های قطبی با فعالیت خورشید درخشان‌تر و قابل رؤیت‌تر می‌شوند.

هرکس در طول زندگی یک‌بار هم که شده بهتر است این پدیدۀ طبیعی و نقاشی خدا در آسمان آبی را از نزدیک ببیند. بسیاری از افراد هنگام تماشای شفق شمالی از عظمت آن گریه می‌کنند.

هتل شیشه‌ای به سبک «ایگلو» 

طراحان فنلاندی مجموعه خانه‌هایی را به شکل خانه‌ اسکیموها در میان مناطق جنگلی و برف‌گیر طراحی کرده‌اند که امکان مشاهده شفق قطبی را فراهم می‌کند.

باوجود برف فراوان در اطراف خانه‌های شیشه‌ای، محیط داخل از هوای کاملا گرم و مطبوعی برخوردار است.این هتل در یکی از بهترین مناطق برای تماشای شفق قطبی ساخته شده است؛ درختان پراکنده، هوایی عاری از آلودگی و نمای کاملا شیشه‌ای هر خانه، اجازه تماشای هزاران ستاره را در هنگام شب فراهم می‌کند.همچنین مسئولان این هتل شیشه‌ای زمان وقوع شفق قطبی را به ساکنان اطلاع می‌دهند. شفق قطبی از برخورد ذرات گاز با جو زمین در هنگام طلوع خورشید ایجاد می‌شود و این نور تا دو دقیقه قابل رویت است؛ این نور از ماه اوت تا آوریل قابل مشاهده است 

.

چگونه برای سفر به شفق قطبی آماده شویم؟

• پوشاک مناسب: دیدن شفق قطبی اغلب در مناطق سردسیر انجام می‌شود و به همین دلیل پوشیدن لباس‌های گرم و چندلایه ضروری است. کاپشن ضدآب، شلوارهای گرم و چکمه‌های مناسب از ملزومات سفر به این مناطق است.
• برنامه‌ریزی دقیق: برای دیدن شفق قطبی به برنامه‌ریزی دقیق نیاز دارید. قبل از سفر، پیش‌بینی وضعیت آب و هوا و فعالیت خورشیدی را بررسی کنید. .

مشاهده شفق قطبی یکی از تجربه‌های بی‌نظیر زندگی است که هرگز از یاد نمی‌رود. با انتخاب مقصد مناسب مانند مورمانسک یا لاپلند و برنامه‌ریزی دقیق برای زمان سفر، می‌توانید این پدیده خیره‌کننده را با تمام زیبایی‌های آن ببینید. اگر علاقه‌مند به طبیعت و پدیده‌های آسمانی هستید، زیباترین شفق قطبی را میتوان با تور شفق قطبی روسیه یا سفری به ایسلند و فنلاند می‌تواند شما را به این رویا نزدیک‌تر کند.